【ریشه ها و دلایل افت تحصیلی در دانش آموزان】 | آموزشگاه کامیاب
اصطلاح افت تحصیلی زمانی استفاده می‌شود که عملکرد تحصیلی دانش آموز در اکثر دروس یا دروس اساسی، به طور چشمگیری کاهش یافته است.
ریشه ها و دلایل افت تحصیلی در دانش آموزان
افت تحصیلی چیست؟
اصطلاح افت تحصیلی زمانی استفاده می‌شود که عملکرد تحصیلی دانش آموز در اکثر دروس یا دروس اساسی، به طور چشمگیری کاهش یافته است. افت تحصیلی در دانش آموزان مقطعی نیست و در صورت نادیده گرفته شدن، می‌تواند تا ترک تحصیل هم ادامه پیدا کند. شروع افت تحصیلی در کشور ما معمولا از کلاس چهارم یعنی حدود سن ده سالگی است و برای حل این مشکل، به شناخت علل و عوامل موثر در به وجود آمدن آن در دانش آموز نیاز است. برای رفع این مشکل بهترین روش دریافت مشاوره روانشــناسی کودک یا نوجوان می‌تواند به والدین در پیدا کردن علل افت تحصیلی و رفع آن کمک کند.
علل و عوامل افت تحصیلی
1-عوامل مربوط به دانش آموز
1-مزاج و سرشت
همه افراد در ابتدای زندگی دارای طبع خاص خود هستند که شامل سه نوع آسان، معمولی و دشوار است. بر اساس تحقیقات و تجربه‌های به دست آمده، احتمال ایجاد افت تحصیلی در کودکان بیشتر است. کودکان دشوار معمولا انعطاف ناپذیرترند و آستانه تحمل پایین‌تری دارند. به همین علت در مواجهه با مشکلات و شکست‌ها آسیب پذیر هستند و عکس العمل‌های نامناسب از خود نشان می‌دهند.
بیشتر بخوانید: روش های مدیریت زمان در کنکور
2-بهره هوشی (IQ)
درجه بهره هوشی فرد (IQ) در عملکرد تحصیلی دانش آموز موثر است. نمره بهره هوشی با کمک آزمون‌های هوش استاندارد سنجیده می‌شود و مبحث افت تحصیلی برای بهره هوشی زیر 85 مطرح نمی شود. امروزه افــزایش ضریب هوشی با انجام تمرینات ذهنی و راهکارهای دیگر کاملا امکان پذیر است و مسئله غیر قابل تغییری نیست.
3-نگرش و طرز تفکر نسبت به تحصیل
معمولا افرادی که دچار افت تحصیلی می‌شوند، به تحصیل علاقه دارند اما دچار سردرگمی شده اند، در این موارد باید تفکر و شناخت درست نسبت به تحصیل به کودک آموزش داده شود. والدین باید با ایجاد هدف تحصیلی و نگاه مثبت و ایجاد انگیــزه برای درس خواندن به فرزندان خود کمک کنند تا در مسیر تحصیل دچار مشکل تحصیلی و افت نشوند، البته گاهی والدین نیز نیاز به آموزش دارند.
4-بی‌انگیزگی و بی‌علاقگی به درس
افت تحصیلی می تواند رابطه مستقیمی با بی‌علاقگی نسبت به تحصیل داشته باشد. ریشه‌های این بی‌علاقگی در کلاس اول دبستان و حتی قبل از آن برای کودک شکل می‌گیرد و والدین باید در ایجاد نگرش درست نسبت به تحصیل و لزوم درس خواندن با کودکانشان، با دقت و هوشیاری کمک کنند. همچنین حالت‌های خلقی از جمله اضطراب یا افسردگی نیز در افت تحصیلی موثرند.
2-عوامل مربوط به خانواده
1-بیماری‌های جسمی و روانی والدین
کم شدن نظارت والدین روی فرزند و رفتار او به دلیل مشکلات والدین بسیار متداول است. والدین اگر درگیر بیماری‌های جسمی یا اخــتلالات روانی باشند امکان دارد از فرزند خود غافل شده و همین شرایط می‌تواند راه را برای ورود فرزند به مسیرهای اشتباه در مدرسه یا بیرون مدرسه فراهم کند. اضطراب و نگرانی به دلیل مشکل جسمی یا روانی والدین نیز می تواند باعث عدم توجه دانش آموز به امور مدرسه شود.
2-اختلاف‌ها و مشاجرات خانوادگی
دعوای والدین و جو نامناسب در خانواده باعث ایجاد اضطراب فرزند و فرار او از محیط خانه و خانواده می‌شود که این خود می‌تواند فرد را در معرض افت تحصیلی قرار دهد. فقدان یکی از والدین یا طلاق والدین نیز می‌تواند تاثیر مخربی روی تحصیل دانش آموز داشته باشد. ناهماهنگی والدین در سبــک فرزندپروری باعث سردرگمی فرزند می شود و او را در مسائلی مثل تحصیل و آینده دچار تردید می‌کند به طوری که ممکن است فرد احساس کند هرگز شرایط مطلوب برای درس خواندن را نخواهد داشت.
3-شیوه‌های نظارت و کنترل معیوب والدین
والــدین کنترل گر و مربیان سخت گیر با نصیحت‌های تکراری و خسته کننده باعث خستگی و دلسرد شدن کودک از تحصیل می‌شوند، مخصوصا اگر این نصیحت‌ها و سخت گیری‌ها همراه با توهین، تحقیر و تنبیه بدنی باشند. ادامه این روند نیز می‌تواند پیش بینی کننده افت و ترک تحصیل باشد.
4-نگرش خانواده به تحصیل
دید خانواده‌ها به تحصیل فرزندان و میزان حمایت‌های آن‌ها از تحصیل فرزندشان در آینده و پیشرفت تحصیلی فرد بسیار موثر است. عدم حمایت و یا حمایت و کنترل بیش از حد فرزندان در امر تحصیل هردو باعث ایجاد افت تحصیلی خواهد شد.
5- فضای مجازی
یکی از علل اصلی مشکلات تحصیلی در دانش آموزان امروز رشد و پیشرفت تکنولوژی است. کودکان و نوجوانان ساعت‌های زیادی را صرف بازی و سرگرمی در فضای مجازی می‌گذرانند و از تحصیل تحصیل باز می مانند.
3-عوامل مربوط به مدرسه
1-مشکلات مربوط به نظام آموزشی
اولین تجارب فرد در مدرسه می‌تواند در طول عمر تحصیلی کودک تاثیر گذار باشد. استفاده از سبک‌های آموزشی جذاب و امکانات کمک آموزشی محیط درس را برای کودک جذاب می کند و او را به مدرسه و تحصیل ترغیب خواهد کرد. مواردی همچون تــرس از مدرسه و تمایل به فــرار از مدرسه نتایج مشکلات آموزشی نادرست است که متاسفانه در بعضی مدارس وجود دارد و نهایتا افت تحصیلی را به همراه خواهند داشت.
2-معلمان و مربیان
معلمان سخت گیر، خشک، بداخلاق و بدون مهارت در برخورد با کودک، تاثیر بسیار زیادی در افت تحصیلی دانش آموز دارند. مربیان و معلمان بعد از والدین دومین منبع قدرت و الگوهای کودک مطرح می‌شوند، اگر رفتار آن‌ها با کودک تحقیر آمیز یا نامناسب باشد باعث زدگی کودک از تحصیل خواهد شد. به جز افت تحصیلی مواردی مانند بــدخطی کودکان و اختــلال خواندن و نوشتن و ریاضی ضعیف می تواند نتیجه رفتار غلط معلمان می باشد.
بیشتر بخوانید: روش های تقویت اراده برای درس خواندن
3-روابط به همسالان
روابط اجتماعی درست با همسالان نقش بسیار مهمی در لذت بخش بودن محیط مدرسه و کلاس دارد. آموزش صحیح نحوه ارتباط اجتماعی و تــربیت کـودک توسط خانواده در همه موارد و از جمله پیشرفت تحصیلی در افراد موثر است.
4-عوامل مربوط به جامعه
مشکلات اقتصادی با افت تحصیلی رابطه ای دو طرفه دارد. نه تنها وضعیت معیشتی نامناسب می‌تواند باعث افت تحصیلی شود، شکست در تحصیل نیز می‌تواند هزینه‌های سنگینی برای جامعه و خانواده فرد به همراه داشته باشد. تکرار پایه یا درس و هزینه‌های جانبی افزایش دوره تحصیل، بعضی از مشکلات ناشی از افت تحصیلی می باشد. نبود منزل مناسب و اسباب کشی‌های مداوم تاثیر مستقیمی در وضعیت تحصیلی کودک یا نوجوان خواهد داشت.
معضلات فرهنگی و آسیب‌های اجتماعی فراوان، تفریحات ناسالم و پایین آمدن سن اعتیاد از علل دیگر افت تحصیلی می باشد. در واقع تاثیر محیط و محله بر کودک و رشد شخصیتی و تعیین هدف از زندگی برای او بسیار زیاد است.
راه های کاهش افت تحصیلی
برای بهبود عملکرد تحصیلی دانش آموز لازم است که راه حل‌های اساسی به طور جدی پیش بینی و انجام شود. دلیل افت تحصیلی هر دانش آموز منحصر به خود همان دانش آموز است و باید مشخص شود این مشکل از کجا شروع شده و چه مسیری را گذرانده است. اطلاعات دقیق و لازم برای هر فرد توسط متخصص جمع آوری می شود و براساس ویژگی‌های فرد مسیر درمانی و حل مسئله انجام خواهد گرفت. آرام شدن فضای خانه و ارتباط همدلانه ناشی از درک متقابل بین والدین و فرزندان در پیشگیری و بهبود وضعیت تحصیلی بسیار موثر است. در چنین مواردی نیاز به خانــواده درمــانی برای بررسی تمام جوانب و ابعاد می باشد.