【خود سرزنشگری در دانش آموزان چیست؟】09371014705 | آموزشگاه کامیاب

خود سرزنشگری در دانش آموزان چیست؟

سردرگمی دانش آموزان و تحت فشار بودنشان باعث ایجاد استرس خواهد شد، فشار بوجود آمده روی دانش آموزان به دلیل حجم زیاد درس ها و انتظارات والدین نتیجه ای جز خودسرزنش گری نخواهد داشت. بسیاری از دانش آموزان زمانی که شروع به درس خواندن می کنند و به معیارهایی که معلمان و مشاوران از آن ها خواسته اند نمی رسند و احساس ارزشمندی و عزت نفس نوجوان به شدت از دست می رود و دچار خود سرزنشگری و افت تحصیلی خواهد شد و وارد پروسه مقایسه خود با دیگر دانش آموزان می شود.

بیشتر بخوانید: چگونه مطالعه کنیم که خسته نشویم؟

این چرخه آنقدر تکرار می شود که دانش آموز به فکر کنار گذاشتن درس و تحصیل می افتد و به این باور اشتباه می رسد که فردی کند ذهن و نادان است چون نتوانسته به معیار های مشاور یا معلمان خود برسد.

خود سرزنشگری چیست؟ 

خودسرزنشگری به معنای مجموعه‌ای از افکار و منفی است که باعث می‌شود افراد دائما عملکرد خودشان را زیر سوال ببرند، مدام در حال ایراد گرفتن از خود باشند و در هر موقعیتی خود را سرزنش کنند. این افکار حتی در موارد شدید منجر به نشخوار فکری شده و افراد به اجبار بخش زیادی از وقت خود را به تحلیل اتفاقاتی که افتاده است، اختصاص می‌دهند. خودسرزنش گری معمولا باعث می‌شود افراد خود را بابت اشتباهات بسیار جزئی و بی‌اهمیت نیز مقصر بدانند و احساس بسیار بدی نسبت به خود پیدا کنند.

آغاز خود سرزنشگری در دانش آموزان

دانش آموزان دوست داشته شدن خود را به گرفتن نمره خوب و بدست آوردن موفقیت مشروط می کنند. دانش آموزان بر سر مسائل گوناگون خود را سرزنش می کنند و ما باید بیاموزیم بجای این که خود را سرزنش کنید خود مهربانی کنید و خود را دوست داشته باشید.

یکی از اصلی ترین دلایل خودسرزنشی دانش آموز انتخاب معیار های سختگیرانه است و وقتی به آن اهداف نمی رسد، خودسرزنشی به سراغ آنها می آید. اگر در این زمان دوست و همکلاسی او موردی به موفقیت برسد وارد چرخه مقایسه خود با دیگران می شود و این سرزنش ها بیشتر می شود. در بعضی موارد دانش آموزان فکر می کنند اگر از خود انتقاد کنند می توانند به رشد و پیشرفت خود کمک کنند ولی این باور اشتباه است. 

ما از زمان کودکی با انتقادات پدر و مادر رو به رو بودیم، در این حال ما در حال رشد بودیم و در شبکه ذهنی ما به این گونه شکل گرفته که چون پدر مادر ها از ما انتقاد کردند ما رشد کردیم، این باور از زمان کودکی ما بوجود آمده است  که فکر می کنیم اگر بخواهیم پیشرفت کنیم باید از خود انتقاد کنیم.

یکی دیگر از علل مهم خودسرزنش گری شخصیتی، کمال‌گرایی است. افراد کمال‌گرا معمولا معیارها و استانداردهای سخت‌گیرانه‌ای نسبت به خود دارند. برای افراد کمال‌گرا اشتباه کردن غیرقابل قبول است و هرگونه نقص و خطا به معنی زنگ خطر است. به همین دلیل همیشه قواعد سخت‌گیرانه و بایدهای زیادی برای روش زندگی خود وضع می‌کنند.

حال اگر این افراد مرتکب اشتباهی شوند یا با نقایصی در زندگی روبرو شوند به دلیل اینکه معیارها و بایدهایی که برای خود در نظر گرفته‌اند نقص شده به شدت مضطرب می شوند و شروع به سرزنش‌گری می‌کنند. این سرزنش‌گری به این علت به وجود می‌آید که اساسا وجود نقص و خطا برایشان قابل قبول نیست و تصور می‌کنند با خودسرزنش‌گری می‌توانند از اشتباه کردن خودداری کنند و یا احساسات منفی خود را کنترل کنند.

ارتباط خود سرزنشگری و اضطراب

افرادی که دچار خودسرزنشگ ری هستند معیارها و انتظاارت سخت‌گیرانه‌ای نسبت به خود دارند که برآورده کردن همه آن‌ها غیرممکن است. بنابراین به ناچار موقعیت‌هایی پیش خواهد آمد که در کنترل آن‌ها نیست و ممکن است با نقایص یا اشتباهاتی مواجه شوند. ترس از مواجه شدن با شکست‌ یا اشتباهات احتمالی و تلاش برای کنترل و جلوگیری از چنین مواردی یکی از دلایل اصلی اضطراب در افراد مبتلا به خودسرزنشگری است.

بیشتر بخوانید: چگونه تمرکز خود را افزایش دهیم؟

این اضطراب به تدریج زمینه ایجاد سایر اختلالات مرتبط مانند نگرانی، اضطراب فراگیر، اضطراب اجتماعی و … را به وجود می‌آورد. افرادی که ویژگی خود سرزنشگری دارند هیچ‌گاه خود را به خاطر اشتباهاتی که مرتکب می‌شوند نمی‌بخشند و به همین دلیل دائما اضطراب این که مبادا مرتکب خطایی شوند و یا از سمت دیگران مورد انتقاد قرار بگیرند آنها را رنج می دهد.

افسردگی و خود سرزنشگری 

تجربه شکست و ناکامی در زندگی اجتناب‌ناپذیر است. شکست و ناکامی اگرچه سخت و ناخوشایند است اما حتی گاهی زمینه رشد و شکوفایی را نیز فراهم می‌کند. ولی همه افراد واکنش ثابتی به این تجارب نشان نمی‌دهند. برخی با شکست خود کنار می آیند و آن را مدیریت می‌کنند و بعضی به پذیرش نمی‌رسند.

افراد با ویژگی خود سرزنشگری در این بیشتر از سایرین در معرض ابتلا به افسردگی قرار دارند. زیرا افراد خودسرزنشگر معیارهای غیرواقع‌بینانه‌ای برای خود در نظر می‌گیرند و چون دست‌یابی به این معیارها بعید است به احتمال زیاد در رسیدن به آن‌ها ناکام خواهند ماند. تجربه مکرر ناکامی ممکن است باعث شود فرد تصور کند درمانده و بی‌کفایت است و در نهایت در این باره که اوضاع هرگز بهتر نخواهد شد دچار ناامیدی شود.

تاثیر خود سرزنشگری در دانش آموزان

میزان اضطراب و استرس شما هنگامی بالا می رود که از خود انتقاد می کنید و هنگامی که استرس شما بالا می رود نمی توانید به درس خواندن ادامه دهید. انسانی که دائما از خود انتقاد می کند، بصورت مداوم سیستم بدنی خود را تهدید می کند. این رفتار باعث می شود که شما  احساس کنید که خود را دوست ندارید و نمی توانید به درس خواندن ادامه دهید و نتایج خوبی دریافت کنید.

در پی عدم دریافت نتیجه خوب از درس خواندن، شروع به خود سرزنش گری می کنید و دوباره درگیر چرخه معیوب انتقاد و سرزنش قرار می گیرید.

نقش والدین در خود سرزنش گری دانش آموزان

کمبود اطلاعات در زمان های گذشته باعث می شد خانواده برای تضمین آینده تحصیلی فرزند خود تاکید زیادی بر روی نمره و تلاش دانش آموز خود داشته باشد و با جملاتی همچون اگر 20 نشی مامان دوست نداره و غیره باعث می شدند که ما هم احساس سرزنش شدن داشته باشیم و هم احساس دوست داشته شدن و امنیت و این امنیت با گرفتن نمره خوب بدست می آید و خانواده ما از ما حمایت می کنند، به این صورت یک ارتباط مستقیم بین سرزنش شدن و امنیت در ذهن دانش آموز به وجود می آید. 

بیشتر بخوانید: چطور دانش آموز باهوشی باشیم؟

در آینده این حس بوجود می آید که هر چه انتقادگری بیشتر باشد احساس امنیت بیشتری به انسان دست خواهد داد و دانش آموز  بیشتر به دنبال افرادی می رود که از او انتقاد بیشتری داشته باشند تا بتواند امنیت بیشتری از آن فرد دریافت کند. بعد از گذشت مدت ها خود او نیز تبدیل به یک انسان خود انتقاد گر می شود و بیش از پیش ناکار آمد خواهد بود. 

هرچه احساس ارزشمندی شما باشد شما خود را کم تر لایق می دانید و احتمال موفقیت برای آینده کم تر می شود پس احتمال درس خواندن و تلاش کردن کم تر می شود. سرزنش های پدر و مادر باعث می شود که دانش آموز احساس ارزشمندی خود را از دست بدهد، پس احتمال تلاش و پشتکار نیز به پایین می آید و دانش آموز موفقیتی کسب نخواهد کرد.

چگونه خود را دوست داشته باشیم؟

یکی از راه های غلبه بر خودسرزنش گری این است که یاد بگیریم به متوسط بودن خود افتخار کنیم. هر کدام از ما چند جنبه خیلی خوب داریم و در اکثر جنبه های زندگی در سطح متوسط هستیم. حتی با هوش ترین انسان ها هم در اکثر کارهایی که انجام می دهند در رده متوسط هستند. ما باید یاد با متوسط بودن خود زندگی کنیم و از آن لذت ببریم.

در جامعه ما به دلیل کمبود اطلاعات فرهنگی و آموزشی همه به دنبال بهترین خودشان هستند. اما در مرحله اول باید بدانیم که ما انسانی با ابعاد متوسط و معمولی هستیم و باید از آن لذت ببریم. اگر بخواهید در تمامی موارد زندگی خود بهترین باشید به یک باره در چرخه مقایسه خود با دیگران قرار خواهید گرفت و همین مقایسه باعث می شود که شما خود را راحتر مورد انتقاد قرار دهید. بهترین گزینه ای که باعث می شود خود را با آن مقایسه کنید گذشته است.