【تاثیر خواب شبانه بر یادگیری】 | آموزشگاه کامیاب

تاثیر خواب شبانه بر یادگیری

چرا به خواب نیاز داریم؟

همه می دانیم که انسان یک سوم از زندگی خود را در خواب سپری می کند. ما انسان ها و حتی تمام موجودات اطراف ما بعد از مدتی فعالیت نیاز به استراحت و بازیابی انرژی داریم تا انرژی از دست رفته خود را تجدید کنیم. مغز انسان شگفت آور ترین دستگاه ذخیره و پردازش اطلاعات است، پس نیاز بیشتری به استراحت دارد. تاثیر خواب بر یادگیری در افراد به خصوص برای برای دانش آموزان و کنکوری های که به حداکثر توانایی ذهنی خود نیازمند هستند بسیار مهم است.

برای استفاده بهینه از زمان استراحت و خواب روش های زیادی وجود دارد که برای همه یکسان عمل نمی کند و بسته به هر شخص نتیجه متفاوتی خواهد داشت. با مطالعه این مقاله می توانید روش مناسب خود را بیابید.

بی خوابی یا اختلال خواب چیست؟

برای همه ما پیش آمده که پس یک شب بدون استراحت عملکرد ذهنی و جسمی به طور چشمگیری افت کرده باشد. این تنها یک نمونه از عوارض اختلال خواب یا بی خوابی است. بی خوابی یا کم خوابی insomnia نشانه ای از مستمر نبودن خواب فرد است. مشکل در به خواب فرو رفتن، بیدار شدن زیادی در هنگام شب، ناتوانی در دوباره به خواب رفتن، بیدارشدن زودهنگام در صبح و یا به عبارتی، خوابی که باعث بازیابی انرژی نشود را بی‌خوابی می گویند. بیخوابی به دو صورت تاثیر خود را نشان می دهد:

1 . ضعف در حافظه و اختلال در یادآوری مطالبی که ما در طول روز فرا گرفته ایم.

2 . پایین آمدن تمرکز که توسط هورمون ها به جبران خستگی جسمی ایجاد می شود.

بیشتر بخوانید:اصول اولیه برای خلاصه نویسی

چه مقدار خواب نیاز داریم؟

نتایج تحقیقات مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری ها میزان خواب گروه های سنی مختلف را به این صورت اعلام کرده است:

گروه سنی 6 تا 12 سال 9 تا 12 ساعت

گروه نوجوان 12 تا 20 سال 8 ال 10 ساعت

گروه بزرگ سال 7 تا 9 ساعت

البته این مقدار جنبه عمومی دارد و میزان خواب به عوامل شخصی نیز بستگی دارد. باید به این نکته نیز توجه کنیم که مدت زمان خواب به تنهایی نمی تواند منجر به افزایش کیفیت خواب شود.

سایر عوامل دخیل در کیفیت خواب عبارت اند از:

راندمان خواب که به مدت زمانی که فرد به تخت خواب می رود به مدت زمانی که فرد در خواب است گفته می شود.

تاخیر در به خواب رفتن، به مدت زمان لازم بین رفتن به تخت خواب و به خواب فرو رفتن افراد گفته می شود.

تاخیر  در REM: از هنگام به خواب رفتن فرد تا فرو رفتن به خواب عمیق را آر ای ام می نامیم.

REM یعنی چه؟

حرکت سریع چشم یا (rapid eye movement) به حالتی از خواب گفته می شود که چشم ها حرکت سریعی دارند، عضلات در حالت انبساط هستند و فرد رویا می بیند. این مرحله با افزایش فعالیت عصبی مغز همراه بوده و سبک ترین مرحله خواب است. ما معمولا 25 درصد از خواب خود را در این مرحله می گذرانیم.

چه اتفاقی برای اطلاعات در ذهن ما می افتد؟

فرایند ذخیره اطلاعات به سه مرحله تقسیم می شود:

فراگیری: 

به دریافت اطلاعات توسط مغز فراگیری یا آموختن گفته می شود. این مرحله در کلاس یا هنگام مطالعه اتفاق می افتد که ما با مقدار زیادی از اطلاعات تازه برخورد می کنیم و آنها به حافظه کوتا مدت خود انتفال می دهیم.

جمع اوری: 

جمع آوری به روند ثبت یا ذخیره اطلاعات گفته می شود. در این مرحله ما اطلاعاتی را که در طول روز فراگرفته ایم و در حافظه کوتاه مدت قرار گرفته را وارد حافظه بلند مدت می کنیم تا تثبیت و ذخیره شوند.

بیشتر بخوانید: نکاتی در مورد تندخوانی

یادآوری: 

به توانایی استفاده و جمع آوری اطلاعات در ذهن یادآوری گفته می شود که به صورت خودآگاه یا ناخودآگاه صورت می گیرد. این مرحله در زندگی روزمره و اتفاقاتی چون آزمون دادن و استفاده از مهارت های آموخته شده رخ می دهد.

دو مرحله فراگیری و یادآوری در هنگام بیداری و هشیاری اتفاق می افتد اما مرحله مهم جمع آوری و یادگیری در زمان خواب اتفاق می افتد. درنتیجه کم خوابی یا بی خوابی شما را از مهم ترین مرحله خواب و یادگیری محروم می کند.

یکی دیگر از تاثیرات اختلال خواب بر یادگیری دانش آموزان از بین رفتن سلول های عصبی است. بی خوابی باعث می شود که نورون ها فرسوده شوند و نتوانند به درستی با یکدیگر ارتباط برقرار کنند. نبود مرحله دوم یعنی جمع آوریی اعث می شود که اطلاعات جدید در ذهن ما تثبیت نشوند و یادآوری اطلاعات گذشته نیز دچار اختلال می شود.

تاثیر خواب بر یادگیری دانش آموزان 

خواب بر عملکرد تحصیلی تاثیر مستقیم دارد. طبق گفته موسسه ملی اختلالات عصبی و حمله های عصبی آمریکا، تحرکات عصبی که در طول روز اتفاق می افتد در هنگام خواب مجددا تکرار می شود. محققان علت این موضوع را تلاش ذهن در ثبت اطلاعات روزانه می دانند، این مورد برای ثبت درسهای مطالعه شده نیز صادق است.

تاثیر خواب مناسب بر سلامتی انسان

1-تاثیر خواب بر حافظه انسان

هنگامی که بخش مهمی از روز را صرف یادگیری اطلاعات جدید می کنیم، باید این اطلاعات در حافظه ما ثبت شوند. این اتفاق در مرحله REM صورت می گیرد. در نتیجه خوب باعث افزایش توانایی در انتقال اطلاعات از حافظه کوتاه مدت به حافظه بلند مدت خواهد شد.

2-تاثیر خواب بر توجه و دقت 

بالا بودن کیفیت خواب باعث می شود تا دامنه توجه، توانایی قضاوت خوب و همچنین تصمیم گیری های منطقی انسان بهبود یابد. خواب خوب باعث تسریع فرایند برقراری ارتباط بین موضوعات مختلف می شود. مطالعات نشان می دهد کمبود خواب می تواند باعث ایجاد علائمی همچون ADHD (بیش فعالی) در دانش آموزان شود.

3-تاثیر خواب در سلامتی جسم

یکی دیگر از تاثیرات اختلال خواب در بیمار شدن افراد است. عموما افرادی که دوره استراحت با کیفیت تری دارند در مقابل بیماری ها و عفونت ها مقاوم تر هستند. به بیان ساده در خواب ترشحات ایمنی زیادی آزاد می شوند که باعث تقویت سیستم ایمنی خواهند شد.

4-تاثیر خواب در خلق و خو

کم خوابیدن یا بیخوابی باعث تغییر سطوح دوپامین (هورمون سرخوشی)، سروتونین (هورمون شادی)، کورتیزول (هورمون استرس) می شود و تاثیر خواب بر یادگیری را به شدت با افت مواجه می کند و باعث تغییر خلق و خو افراد و بد اخلاقی آن ها نیز می شود.

چگونه بهتر بخوابیم؟

1-تنظیم برنامه خواب

اگر برنامه خواب منظم نباشد ریتم شبانه روزی بدن ما که مسئول بسیاری از امور حیاتی است مختل می شود پس سعی کنید همیشه یک ساعت مشخص و منظم را برای خواب خود در نظر بگیرید. 

2-ایجاد محیط مناسب برای خواب

این مورد کاملا به شخص شما مربوط است. انتخاب رختخواب و محل خواب مناسب که برای شخص آرام بخش باشد تا بتواند به راحتی به خواب برود و فقط برای خوابیدن از آن استفاده شود. از بردن گوشی یا کتاب به محل خواب خودداری شود. 

3-خودداری از مصرف کافئین

تاثیر کافئین روی خواب و یادگیری انکار ناپذیر است. نوشیدنی هایی مانند قهوه و چای باعث افرایش متابولیسم می شوند و مانع آرامش ذهنی و جسمی در هنگام خواب خواهند شد. حداقل تا سه ساعت قبل از خواب ، از مصرف کافئین خودداری کنید.

4-فعالیت جسمی کافی

برای استراحت ذهنی باید کار فیزیکی انجام دهید و برای استراحت و رفع خستگی کارهای فیزیکی، به خواب بروید، در غیر اینصورت دچار تشویش افکار خواهید شد و حتی باعث می شود که مطالب درسی را فراموش کنید.

5-کم کردن نور محیط

بدن ما آهنگ شبانه روزی خود را با نور محیط تنظیم می کند. برای اینکه بدن خود را برای رفتن به حالت خواب آماده کنیم باید نور اتاق یا فضای خواب خود بطور کامل خاموش کنیم.

بیشتر بخوانید: نکاتی مهم برای افزایش سرعت تست زنی

6-عدم وجود گوشی و لپ تاپ در محل خواب

حداقل تا یک ساعت قبل ار خواب گوشی و لپ تاپ خود را خاموش کنید. مشاهده فیلم و عکس های متفرقه قبل از خواب اجازه تثبیت نکات مهم درسی در ذهن را نمی دهد.

7-آزاد کردن ذهن از اضطراب

با نوشتن افکار مزاحم یا برنامه های روز بعد که باید به نوعی به برنامه ریزی درسی مربوط ذهن خود را آرام کنید تا بتوانید راحت بخوابید.